Leer van de Richtlijnen voor duurzaamheidsverslaglegging voor gemeenten

ESG-rapportage voor gemeenten is de praktische manier om duurzaamheidsdoelen om te zetten in meetbare resultaten. Steeds meer gemeenten willen duurzaamheid niet alleen bevorderen, maar ook meetbaar maken. Tegelijkertijd zien ze dat bedrijven steeds meer onder druk komen te staan door nieuwe Europese regelgeving zoals de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), die organisaties verplicht om te rapporteren over milieu, sociale thema’s en bestuur.

Hoewel deze wetgeving niet geldt voor publieke organisaties, raken gemeenten wél aan dezelfde onderwerpen. Ze willen het goede voorbeeld geven en in dezelfde taal kunnen spreken als de bedrijven waarmee ze samenwerken.

De vraag is dus: hoe pak je duurzaamheidsrapportage aan als gemeente, zonder dat er een wettelijke richtlijn is?

Daarvoor is er nu de Handreiking Duurzaamheidsrapportage decentrale overheden – ontwikkeld door de Coalition of the Willing, een samenwerking van onder andere gemeenten, provincies, waterschappen, kennisinstellingen en de VNG. Deze gids helpt gemeenten om op een praktische manier inzicht en structuur te brengen in hun ESG-beleid.

Aanbevolen stappen voor ESG-rapportage voor gemeenten

De handreiking vertaalt de principes van ESG en CSRD naar de gemeentelijke praktijk. Het is geen verplicht format, maar een hulpmiddel waarmee gemeenten hun eigen duurzaamheidsrapport stap voor stap kunnen opbouwen.

De nadruk ligt op pragmatisme, gebruik wat er al is. Gemeenten beschikken vaak over veel relevante data – van energieverbruik tot sociale indicatoren – maar die staan verspreid over afdelingen en rapportages. Door die gegevens samen te brengen, ontstaat een helder beeld van de maatschappelijke impact en de voortgang op duurzaamheid.

De handreiking is bewust flexibel opgesteld, zodat zowel kleine als grote gemeenten ermee uit de voeten kunnen. Het doel is niet om te voldoen aan regels, maar om beter inzicht te krijgen in beleid, prestaties en kansen voor verbetering.

De geadviseerde datapunten

De handreiking benoemt de belangrijkste thema’s die de kern vormen van duurzaamheidsrapportage:

• CO2-uitstoot
• Energiegebruik van gemeentelijke gebouwen
• Afvalscheiding
• Waterverbruik
• Biodiversiteit
• Gezondheid
• Sociale inclusie
• Armoede
• Goed bestuur

Veel van deze gegevens worden al binnen gemeenten bijgehouden, bijvoorbeeld in beleidsrapportages of via lokale monitoringssystemen. De uitdaging ligt niet in het verzamelen van nieuwe data, maar in het verbinden en zichtbaar maken van wat er al is.

Zo ontstaat niet alleen inzicht in waar de gemeente goed presteert, maar ook waar risico’s en verbeterkansen liggen. Voor complexere thema’s, zoals scope 3-emissies of biodiversiteit, biedt de handreiking ruimte om dit stapsgewijs verder te ontwikkelen.

De aanbevolen stappen

De handreiking schetst een heldere route om te komen tot een duurzaamheidsrapportage die past bij de eigen context van de gemeente.

• Voorbereiding: Creëer bestuurlijk draagvlak en bepaal de scope: welke organisatieonderdelen en thema’s neem je mee?
• Materialiteit: Breng in kaart welke onderwerpen echt belangrijk zijn, zowel qua maatschappelijke impact als belang voor inwoners en partners.
• Dataverkenning: Verzamel de gegevens die al beschikbaar zijn en verbind ze met de voorgestelde indicatoren uit de handreiking.
• Doelen stellen: Vertaal beleidsambities naar concrete, meetbare doelstellingen.
• Databorging: Richt processen in voor betrouwbare verzameling, controle en actualisatie van gegevens.
• Rapporteren: Stel een duidelijk, toegankelijk verslag op dat resultaten koppelt aan beleid en doelen.
• Evalueren en verbeteren: Gebruik feedback en nieuwe inzichten om de aanpak jaarlijks te versterken.

Deze stappen maken het proces behapbaar en helpen gemeenten om de rapportagecapaciteit in de loop der tijd op te bouwen.

Praktisch aan de slag

De eerste stap is vaak eenvoudiger dan gedacht. Begin met één concreet thema dat al goed meetbaar is, bijvoorbeeld CO₂-uitstoot of energiegebruik. Dat levert snel inzicht op en helpt om intern draagvlak te creëren.

Hulpmiddelen zoals Ecocharting kunnen hierbij ondersteunen. Ze helpen om de context helder in kaart te brengen, materialiteit te bepalen en resultaten overzichtelijk te rapporteren. Vooral in de beginfase zorgt dat voor structuur en consistentie, zonder dat het proces bureaucratisch wordt.

Conclusie

De Handreiking Duurzaamheidsrapportage decentrale overheden biedt gemeenten een realistisch en praktisch kader om werk te maken van ESG. Door slim gebruik te maken van bestaande data, gefaseerd te werken en de koppeling te leggen met bestaand beleid, wordt duurzaamheidsrapportage haalbaar én waardevol.

Gemeenten die vandaag beginnen, versterken niet alleen hun eigen inzicht en sturing, maar ook hun rol als voorbeeld voor bedrijven en inwoners. Zo groeit duurzaamheid uit tot een vanzelfsprekend onderdeel van goed bestuur.

Wil je weten hoe Ecocharting jouw gemeente kan ondersteunen met ESG en duurzaamheidsrapportage? Bekijk het on-demand webinar nu:
Ecocharting in een notendop
👉 Ecocharting.com/nl/on-demand