CO2 Prestatieladder 4.0

De CO2 Prestatieladder is zowel een CO₂-beheersysteem en een aanbestedingsinstrument. Het helpt organisaties bij het meten, verminderen en beheren van hun uitstoot van broeikasgassen met behulp van de PDCA (Plan-Do-Check-Act) cyclus, terwijl geloofwaardige klimaatmaatregelen worden beloond met aanbestedingsvoordelen. Met versie 4.0, gepubliceerd in januari 2025 door SKAO (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen)De regeling is ingrijpend aangepast aan de Europese klimaatdoelstellingen en biedt duidelijkere, ambitieuzere vereisten.

Van vijf niveaus naar drie stappen

Eerdere versies van de Ladder hadden vijf niveaus. Versie 4.0 vereenvoudigt dit tot drie stappen ("treden") met scherpere eisen. Deze verandering maakt het raamwerk eenvoudiger toe te passen in de praktijk, terwijl de lat voor ambitie en transparantie hoger wordt gelegd. Elke trede stelt steeds strengere eisen, zowel voor directe emissies als voor de betrokkenheid bij de waardeketen.

• Trede 1: Richt zich op de eigen voetafdruk van de organisatie (scope 1 en 2), het stellen van reductiedoelen en het verankeren van CO₂-bewustzijn. Vereisten worden uiteengezet in de Trede 1 handboek.
• Trede 2: Breidt uit naar scope 3 emissies in de waardeketen en vereist gestructureerde samenwerking met leveranciers en klanten. Zie de Trede 2 handboek voor meer informatie.
• Trede 3: Eist de hoogste ambitie met een klimaattransitieplan tot 2050, onafhankelijke validatie en leiderschap in sectorale initiatieven. De volledige eisen staan in de Trede 3 handboek.

De vier bekende hoeken blijven de ruggengraat van de Ladder: A - Inzicht, B - Vermindering, C - Communicatieen D - Deelname.

Geschiedenis en ontwikkeling van de Ladder

De CO₂ Prestatieladder werd geïntroduceerd in 2009 door SKAOaanvankelijk een initiatief van de Nederlandse spoorweginfrastructuurbeheerder ProRail. Het oorspronkelijke doel was om klimaatactie te integreren in openbare aanbestedingen, vooral in de infrastructuur en de bouw. In de loop der jaren is de Ladder uitgegroeid van een sectorale tool tot een landelijke standaard, ondersteund door de Nederlandse overheid en gebruikt door honderden aanbestedende diensten. Elke nieuwe versie heeft de lat hoger gelegd: van een focus op intern CO₂-beheer in versie 2, naar ketenemissies in versie 3, en nu naar afstemming op de klimaattransitie in versie 4. versie 4.0. De Ladder is daarom uitgegroeid tot een van de meest effectieve klimaatinstrumenten in Europese aanbestedingen.

Internationale toepassing van de CO2-prestatieladder

Hoewel de Ladder oorspronkelijk uit Nederland komt, heeft het succes geleid tot adoptie in het buitenland. Op BelgiëDe Ladder is bijvoorbeeld geïntegreerd in aanbestedingen voor grote infrastructuurprojecten. Er is ook groeiende belangstelling van andere EU-landen die hun overheidsopdrachten afstemmen op de Europese Green Deal en klimaatneutraliteitsdoelen voor 2050. Omdat de Ladder nauw aansluit bij de CSRD-rapportagekaderHet heeft het potentieel om verder uit te groeien tot een Europese benchmark voor duurzaam inkopen.

Voordelen van aanbestedingen: Waarom bedrijven zich laten certificeren

Het meest tastbare voordeel is de nominale korting bij openbare aanbestedingen. Gecertificeerde bedrijven krijgen een fictief prijsvoordeel - vaak tot ongeveer 10% - zonder hun eigenlijke bod te verlagen. Overheidsinstanties zoals Rijkswaterstaat de Ladder systematisch toepassen bij aanbestedingen, waardoor certificering een concurrentievoordeel wordt. Richtsnoeren voor aanbestedende diensten worden ook gegeven op de SKAO-website voor kopers.

Praktische voorbeelden / casestudies

Verschillende aannemers en ingenieursbureaus hebben de Ladder gebruikt om zowel de duurzaamheid als het concurrentievermogen te verbeteren. Infrastructuurprojecten van Rijkswaterstaat laten bijvoorbeeld zien hoe bedrijven op Trede 2 of Trede 3 een echte voorsprong krijgen bij aanbestedingsevaluaties. Een aannemer op Trede 3 kan een gevalideerd klimaattransitieplan presenteren dat is afgestemd op het klimaatakkoord van Parijs, terwijl een concurrent op Trede 1 alleen de interne voetafdruk laat zien. De Ladder zorgt dus niet alleen voor emissiereductie, maar creëert ook meetbaar marktvoordeel. Meer voorbeelden van organisaties die de Ladder toepassen zijn te vinden in de SKAO deelnemers database.

Overgangstijdlijn naar de nieuwe CO2-prestatieladder

De overgang naar versie 4.0 verloopt gefaseerd, zoals beschreven in de officiële SKAO aankondiging:

• 2025: Organisaties bereiden zich voor; certificatie-instellingen (CI's) starten accreditatie voor v4 audits tegen juli.
• 2026: Early adopters beginnen met certificering onder v4; overheden bereiden zich voor om v4 op te nemen in aanbestedingen.
• Januari 2027: Alle organisaties moeten overstappen; v3.1-audits zijn niet langer toegestaan.

Wat versie 4.0 van uw organisatie vraagt

De nieuwe handboeken (Trede 1-3) stellen gedetailleerde eisen. Hoogtepunten zijn onder andere:

• Inzicht (A) - Vaststellen van organisatorische grenzen, samenstellen van een CO₂-inventarisatie (scope 1, 2 en relevant 3) en waarborgen van gegevenskwaliteit. Methodologische referenties zijn afgestemd op het BKG-protocol.
• Vermindering (B) - Doelstellingen definiëren voor de korte, middellange en lange termijn, gekoppeld aan concrete maatregelen, zoals energie-efficiëntie, elektrificatie en logistieke optimalisatie.
• Communicatie (C) - CO₂-beleid, -doelen en -voortgang intern en extern publiceren op toegankelijke webpagina's.
• Deelname (D) - Deelnemen aan of leiding geven aan sectorinitiatieven die de emissiereductie versnellen, zoals sectorbrede innovatieplatforms.

Uitdagingen en valkuilen

Hoewel de Ladder krachtig is, komen veel organisaties uitdagingen tegen bij het implementeren ervan. Een van de meest voorkomende problemen is betrouwbare gegevens verzamelen over de scopes 1, 2 en vooral scope 3 van de waardeketenemissies. Gegevens over de toeleveringsketen zijn vaak gefragmenteerd of onvolledig, wat het plannen van reducties bemoeilijkt. Een andere valkuil is het onderschatten van de inspanning die nodig is voor transparante communicatie en jaarlijkse audits.

Om deze uitdagingen aan te gaan, gebruiken veel organisaties ESG software voor gegevensbeheer die emissiegegevens centraliseert, auditgereedheid ondersteunt en aansluit bij raamwerken zoals de CO₂ Prestatieladder. Ecocharting is zo'n platform dat organisaties helpt ESG- en CO₂-gegevens efficiënt bij te houden, te beheren en te rapporteren en tegelijkertijd te blijven voldoen aan de CSRD- en inkoopvereisten. Door integratie van technologie kunnen bedrijven de administratieve last verminderen en zich richten op daadwerkelijke emissiereductie.

Waarom de ladder werkt

Onafhankelijke evaluaties door SKAO en Nederlandse ministeries tonen aan dat organisaties op de Ladder hun uitstoot sneller verminderen dan gemiddeld. De onderzoeksbibliotheek op de SKAO-site bevestigt de bewezen impact. Omdat de Ladder is ingebed in inkoop, wordt klimaatactie een marktvoordeel in plaats van een kostenpost.

Praktische stappen om te beginnen

• Oriëntatie & Analyse van hiaten - Vergelijk uw huidige managementsysteem met de v4 handboeken.
• Kies je Trede - Stem ambitie af op aanbestedingsrelevantie en organisatorische volwassenheid.
• Een actieplan opstellen - Doelstellingen definiëren, CO₂-ambassadeurs aanstellen en communicatie plannen.
• Datakwaliteit instellen - Bepaal emissiefactoren, basisjaar en audits in lijn met ISO 14064.
• Plan uw audit - Doe een beroep op een geaccrediteerde certificeringsinstantie die wordt vermeld door de Raad voor Accreditatie (RvA).

Conclusie

CO₂ Prestatieladder 4.0 combineert klimaatleiderschap met inkoopvoordeel. Door CO₂-management in te bedden in uw organisatie, te plannen voor 2050 en geloofwaardige actie te tonen, vermindert u niet alleen uw uitstoot, maar versterkt u ook uw concurrentiepositie bij openbare aanbestedingen. De overgang van vijf niveaus naar drie treden maakt de Ladder duidelijker, ambitieuzer en beter afgestemd op Europese duurzaamheidskaders.