Duurzaamheid is voor veel gemeenten een belangrijk thema. Steeds meer lokale overheden willen laten zien dat ze actief bijdragen aan een betere wereld en kiezen daarom voor een duidelijk raamwerk: de Sustainable Development Goals (SDG’s), ofwel de Global Goals.

Deze zeventien doelen van de Verenigde Naties vormen een mondiale agenda voor een eerlijke, gezonde en duurzame toekomst.

In Nederland hebben meer dan honderd gemeenten zich nu officieel aangesloten als Global Goals Gemeenten. Een groeiend netwerk dat de SDG's voor gemeenten tot leven brengt door middel van lokaal beleid en actie. Maar wat betekent dat eigenlijk? Is het vooral een symbolisch gebaar of een echte stap in de richting van duurzaamheid?

In dit artikel lees je alles over de herkomst van de SDG’s, het proces van toetreding, inspirerende voorbeelden en hoe gemeenten de doelen concreet kunnen maken in hun beleid.

Van Millenniumdoelen naar SDG’s

In het jaar 2000 werden de Millenniumdoelen (Millennium Development Goals, MDG’s) gelanceerd: acht wereldwijde doelen gericht op het verminderen van armoede, het verbeteren van onderwijs, gezondheidszorg en samenwerking.

Deze doelen liepen tot 2015 en vormden de eerste mondiale agenda voor ontwikkeling.

Toen bleek dat veel uitdagingen breder waren dan ontwikkelingslanden alleen, ontstond de behoefte aan een nieuwe, meer omvattende agenda. In 2015 werden de Millenniumdoelen vervangen door de Sustainable Development Goals, zeventien concrete doelen voor duurzame ontwikkeling die voor alle landen gelden.

Ook Nederlandse gemeenten sloten zich aan bij deze wereldwijde ambitie. Eerst als Millenniumgemeenten, later als Global Goals-gemeenten.

Inmiddels hebben 141 gemeenten zich officieel aangesloten, op een totaal van 342 Nederlandse gemeenten. Zie de overzichtskaart van Global Goals-gemeenten op de website van de VNG.

Wat betekent het om Global Goals-gemeente te zijn?

Gemeenten die zich willen aansluiten bij de campagne Gemeenten4GlobalGoals van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) doen dat volledig vrijwillig. Er zijn geen formele verplichtingen of wettelijke eisen.

Er hoeft geen raadsbesluit te worden genomen, al kan dat wel helpen om het commitment duidelijk te maken.

Het belangrijkste punt is dat een gemeente de SDG's actief gebruikt als inspiratiebron en leidraad voor beleid, projecten en communicatie.

In de praktijk betekent dit:

• De SDG’s zichtbaar maken in communicatie en contact met inwoners en partners.
• Beleidsbeslissingen koppelen aan relevante SDG's.
• Resultaten en voortgang meten en rapporteren, bijvoorbeeld met het SDG-dashboard van de VNG.
• Projecten, initiatieven en samenwerkingen verbinden aan de SDG-thema’s.

Zo ontstaat een herkenbare en samenhangende duurzaamheidsaanpak, die past binnen het DNA van de gemeente.

Voorbeelden van toepassing in de praktijk

Een mooi voorbeeld is de gemeente Dronten, die al vroeg actief was als Millenniumgemeente.

Dronten koos destijds bewust voor een focus op slechts twee doelen: een duurzaam leefmilieu en eerlijke handel en samenwerking. Door te kiezen voor een beperkte, haalbare focus werd het mogelijk om echt resultaten te boeken.

Aan de andere kant zijn er gemeenten die de SDG’s veel breder benaderen. Zo heeft de gemeente Oss alle SDG’s geïntegreerd op haar website en gekoppeld aan de verschillende beleidsthema’s. Per doel laat de gemeente zien welke projecten en initiatieven eraan bijdragen.

Deze verschillende benaderingen laten zien dat er geen uniform model bestaat. Elke gemeente kan beslissen hoe ze de SDG's voor gemeenten wil toepassen, afhankelijk van haar omvang, ambitie en lokale context.

Wat ben je verplicht te doen?

Formeel is een gemeente niet verplicht om iets met de SDG’s te doen. De deelname aan het netwerk van Global Goals-gemeenten is vrijwillig. Er zijn geen wettelijke richtlijnen of controlemechanismen.

Gemeenten worden echter aangemoedigd om te bepalen hoe ze concreet aan de slag gaan met de SDG's voor gemeenten. Dat begint met focus: het kiezen van een beperkt aantal doelen die aansluiten bij de lokale realiteit en maatschappelijke uitdagingen.

In 2024 kwam de Coalition of the Willing met een Handreiking Duurzaamheidsrapportage voor Gemeenten. De tips die hierin zijn opgenomen, kunnen ook handig worden toegepast op het integreren van de SDG’s als gemeente.

Zo is het raadzaam om de focus te bepalen op basis van materialiteit: op welke thema’s heeft jouw gemeente daadwerkelijk invloed en waar liggen de grootste risico’s of kansen?

Een praktische methode hiervoor is het uitvoeren van een dubbele materialiteitsanalyse. Daarmee breng je in kaart welke thema’s belangrijk zijn voor de samenleving én waar de gemeente zelf impact op heeft.

Dit biedt inzicht, vergroot het draagvlak binnen het gemeentebestuur en helpt bij het formuleren van concrete doelstellingen.

Een agrarische gemeente kan bijvoorbeeld focussen op voedsel, bodem en waterkwaliteit, terwijl een stedelijke gemeente juist inzet op inclusie, gezondheid en duurzame mobiliteit.

Zodra de materialiteit duidelijk is, kunnen meetbare doelen en indicatoren worden opgesteld en kan voortgang worden gemonitord.

Valkuilen en succesfactoren

Valkuilen

• Blijven hangen in algemene statements zonder concrete doelen.
• Te veel willen doen, waardoor focus en effect verloren gaan.
• Onvoldoende bestuurlijk draagvlak of betrokkenheid van ambtenaren.
• Geen meetbare resultaten of structurele monitoring.

Succesfactoren

• Maak de SDG’s concreet en meetbaar met cijfers en tijdspaden.
• Koppel de SDG’s aan bestaande beleidsprocessen en budgetten.
• Betrek partners zoals scholen, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
• Communiceer regelmatig over voortgang en successen om betrokkenheid te vergroten.
• Gebruik de SDG’s niet alleen als communicatiemiddel, maar als kompas voor beleid.

Conclusie

De SDG's voor gemeenten bieden een inspirerend en breed gedragen kader dat gemeenten helpt om duurzaamheid op een gestructureerde manier te verankeren.

Toch is het belangrijk te beseffen dat de status van Global Goals-gemeente op zichzelf niets verplicht. Het is aan de gemeente zelf om de SDG’s om te zetten in concrete acties en meetbare doelen.

Het beste resultaat bereik je door scherp te kiezen, te werken vanuit materialiteit en duidelijke prioriteiten te stellen. Zo wordt de inzet op de SDG’s niet alleen een mooi visitekaartje, maar ook een tastbare bijdrage aan een duurzame, toekomstbestendige gemeente.

Wil je weten hoe Ecocharting jouw gemeente kan ondersteunen met ESG en de SDG's? Bekijk het on-demand webinar nu:
Ecocharting in een notendop
👉 Ecocharting.com/nl/on-demand